Thực hiện các biện pháp để bảo tồn văn hóa truyền thống của người Jrai

Ia Chia là xã biên giới, có 10/10 làng đồng bào dân tộc thiểu số, xã có gần 09 ngàn người, tỷ lệ đồng bào dân tộc thiểu số chiếm trên 70%. Đời sống chủ yếu của người dân là canh tác nông nghiệp, làm công nhân cao su. Dân tộc Jrai nơi đây có nét văn hóa đặc trưng, phong phú của đồng bào các dân tộc thiểu số khu vực Tây Nguyên. Nổi bật là không gian văn hóa cồng chiêng, với những bài đánh cồng chiêng và các điệu múa soang say đắm lòng người.

Lễ Pơ Thi (lễ bỏ mả), các đám cưới, hoặc cúng giọt nước, cúng nhà rông, các Chương trình, đại hội lớn của xã hoặc của làng đều có những tiếng chiêng, điệu múa của các chàng trai, cô gái trong trang phục truyền thống của người Jrai. Mỗi khi tiếng chiêng vang lên, nhiều người dừng công việc của mình, hòa chung không khí lễ hội. Với họ như vậy cuộc sống là đủ đầy, đầm ấm. Chừng đó đủ để hiểu văn hóa truyền thống quan trọng như thế nào trong đời sống tâm linh của người Jrai nơi đây.

Qua thời gian, sự giao thoa về kinh tế, văn hóa, sự xâm nhập của âm nhạc và lối sống hiện đại đã khiến nhiều nơi khó giữ được văn hóa truyền thống của dân tộc mình. Các già làng - người giữ lửa cho nét văn hóa truyền thống đã già và dần từ biệt cõi trần để về với các Yang (thần linh), các A Tâu (hồn ma), trong khi không ít thanh niên lại say sưa bên chiếc điện thoại thông minh, cười nói khúc khích để kết bạn trên zalo, facebook, tiktok. Nhiều bộ cồng chiêng quý dần mất đi, thay vào đó là những máy hát, loa kéo với công suất cao. Không gian văn hóa cồng chiêng ở Tây Nguyên được UNESCO công nhận vào năm 2005 đang trở nên thách thức đối với cả chính quyền và đồng bào các dân tộc thiểu số trong việc bảo tồn.

Đề cương về văn hóa Việt Nam" (1943-2023) đã được tổng kết, đánh giá với nhiều thành tựu to lớn. Văn hóa trở thành ngọn đuốc "soi đường" cho quốc dân đi, song cũng đặt ra cho các nhà hoạch định chính sách nhiều lo lắng nếu không có sự chung tay, vào cuộc của cả hệ thống chính trị và cộng đồng dân cư, nhất là việc bảo tồn văn hóa truyền thống của các dân tộc sinh sống tại Việt Nam càng trở nên cấp thiết, nếu không chúng ta sẽ có những thế hệ "Tây hóa" và quên đi cuội nguồn của dân tộc mình.

Ngày 14/10/2021, Chính phủ đã ban hành Quyết định số 1719/QĐ-TTg Phê duyệt Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021 - 2030, giai đoạn I: từ năm 2021 đến năm 2025, trong đó Dự án 6 của Đề án này là bước đệm quan trong để tỉnh Gia Lai và xã Ia Chia thực hiện các biện pháp nhắm bảo tồn, gìn giữ và phát huy văn hóa truyền thống của người dân tộc thiểu số.

Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh đã tổ chức nhiều lớp tập huấn về nghiệp vụ văn hóa cơ sở cho lãnh đạo quản lý; lập đề án để hỗ trợ thiết chế văn hóa cho các xã, các làng. Dân tộc Jrai được UBND tỉnh đặc biệt quan tâm, tạo nhiều điều kiện để duy trì văn hóa truyền thống của dân tộc mình như: hỗ trợ các hoạt động thể thao, thành lập Câu lạc bộ văn nghệ truyền thống, hỗ trợ trang phục truyền thống và mới đây xã Ia Chia được cấp trên hỗ trợ 01 bộ cồng chiêng trị giá hàng chục triệu đồng. Xã cũng có 01 nghệ nhân được tham gia lớp học chỉnh chiêng.

Thời gian tới, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh sẽ tiếp tục triển khai việc thống kê về cồng chiêng, các điệu múa,.. Ngoài ra còn hướng dẫn hồ sơ, thủ tục để công nhận nghệ nhân và thực hiện chế độ chính sách cho họ. Những người già làng, người có uy tín sẽ được phát huy vai trò của mình trong việc gìn giữ, bảo tồn văn hóa truyền thống của dân tộc mình. Hiện chính quyền xã Ia Chia đang tiếp tục chỉ đạo xây dựng kế hoạch hỗ trợ công tác bảo tồn văn hóa truyền thống theo Dự án 6 cho năm 2026 và những năm tiếp theo.

Trước mắt, xã đã triển khai nhiều biện pháp, giải pháp để ổn định đời sống cho bà con như: hỗ trợ đào tạo nghề cho lao động nông thôn; hỗ trợ xóa nhà tạm, nhà dột nát; đảm bảo chế độ, chính sách cho hộ nghèo, hộ cận nghèo bằng các nguồn vốn vay ưu đãi; phối hợp với các công ty, doanh nghiệp tập huấn chuyển giao khoa học, kỹ thuật; rà soát hỗ trợ đất sản xuất, nước sinh hoạt, bò sinh sản, trồng rừng. Xã cũng đã đăng ký với Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch cấp bóng đá, bóng chuyền, lưới, khung thành để hỗ trợ cho các làng nhằm duy trì văn hóa, thể thao cho nhân dân trên địa bàn. Ngoài ra còn hỗ trợ thêm các tủ sách cộng đồng để nâng cao dân trí cho người dân. Các phòng, ban tích cực chia sẻ, đăng các tin bài lên các trang mạng xã hội nhằm đa dạng hóa cách tiếp cận và thụ hưởng các tiện ích mà công nghệ số mang lại cho người dân trên địa bàn xã.

Những việc làm thiết thực trên không chỉ giúp người dân, nhất là thanh niên có công ăn, việc làm tại chỗ mà còn giúp thoát nghèo, không phải đi làm ăn xa, yên tâm gắn bó với quê hương và gắn bó với các bài đánh cồng chiêng và điệu múa soang quen thuộc của mình.

Hy vọng thời gian tới, việc bảo tồn văn hóa, truyền thống của người Jrai sẽ được thực hiện tốt hơn, tạo động lực thúc đẩy kinh tế, văn hóa, xã hội của xã nhà và nhất là Không gian văn hóa cồng chiêng ở Tây Nguyên tiếp tục được phát huy./.