Tổng kết 10 năm thi hành Luật Hôn nhân và Gia đình trên địa bàn xã Ia Chia, kết quả đạt được và những khó khăn, thách thức

​​​​​Cụ thể, đã tăng cường việc tôn trọng quyền bình đẳng giới và tự nguyện trong hôn nhân theo nguyên tắc “một vợ, một chồng”, tự do lựa chọn kết hôn trên nền bình đẳng, không bị ép buộc, không phân biệt dân tộc, tôn giáo, niềm tin; quy định rõ ràng quyền, nghĩa vụ của vợ chồng, cha mẹ - con, quyền nuôi con, cấp dưỡng, chia tài sản, bảo vệ phụ nữ, trẻ em và những người yếu thế khác; lần đầu coi công việc nội trợ là lao động có thu nhập thực sự khi giải quyết tranh chấp, góp phần bảo vệ và ghi nhận công sức của người nội trợ, đặc biệt là phụ nữ; tôn trọng tập quán, sự đa dạng văn hóa; thêm quyền cho cha mẹ, người thân yêu cầu giải quyết ly hôn trong trường hợp nạn nhân bị bạo lực gia đình, bệnh tâm thần...; hợp pháp hóa mang thai hộ vì mục đích nhân đạo, giúp các cặp vợ chồng hiếm muộn có con, song vẫn kiểm soát chặt chẽ các trường hợp lạm dụng; cho phép và công nhận thỏa thuận chế độ tài sản trước và sau hôn nhân; minh bạch hóa khối tài sản chung - riêng, giảm xung đột khi giải quyết tranh chấp.

Từ những kết quả đạt được nêu trên đã làm thay đổi nhận thức về quyền con người, trong đó góp phần đảm bảo nguyên tắc bình đẳng thật sự, tạo nền tảng pháp lý bền vững cho việc phát triển quyền con người trong quan hệ gia đình; bảo vệ những nhóm yếu thế như trẻ em, phụ nữ, người khuyết tật và cao tuổi; giảm tranh chấp, tăng hòa giải; thích ứng tốt với các yếu tố nước ngoài (không còn rào cản về quốc tịch, đa văn hóa), hỗ trợ bảo vệ quyền lợi trong các cuộc hôn nhân xuyên quốc gia; tăng tính minh bạch, rõ ràng về quyền, nghĩa vụ tài sản. Điều này rất cần thiết trong bối cảnh các gia đình ngày càng đa dạng nguồn lực tài chính, nghề nghiệp và sở hữu.

Nhìn chung vai trò của Luật Hôn nhân và gia đình được đánh giá là xương sống vững chắc cho pháp chế gia đình; bảo vệ chuẩn mực đạo đức xã hội, phát huy truyền thống tốt đẹp của dân tộc; giữ gìn và phát triển giá trị văn hóa gia đình Việt Nam; làm nền tảng cho các chương trình, chiến lược gia đình của Nhà nước đồng thời củng cố sự ổn định và hạnh phúc của xã hội.

Điều đó được thể hiện qua các số liệu cụ thể: Từ năm 2014 đến nay, xã có 613 cặp đăng ký kết hôn, trong đó: đăng ký kết hôn lần đầu là 611 cặp; đăng ký lại là 02 cặp, không có vụ hòa giải tranh chấp liên quan đến quan hệ hôn nhân và gia đình nào. Các gia đình sau kết hôn có trách nhiệm hơn trong việc nuôi dạy con cái, quan tâm đến cộng đồng, xã hội và giữ gìn hạnh phúc gia đình.

Tuy nhiên, vẫn còn những tồn tại nhất định. Qua điều tra, từ năm 2014 đến nay, xã có 132 cặp tảo hôn (kết hôn sớm trước độ tuổi quy định của Pháp luật). Nhiều trường hợp bạo lực gia đình (thể chất, tinh thần) nhưng chưa được phát hiện hoặc báo cáo.

Theo đánh giá, Luật Hôn nhân và Gia đình triển khai trên địa bàn xã hiện nay còn tồn tại một số mâu thuẫn, chồng chéo với Bộ luật Dân sự, Bộ luật Tố tụng Dân sự, Luật Thi hành án Dân sự và các văn bản liên quan gây khó khăn cho việc áp dụng thống nhất, tạo kẽ hở pháp lý, khiến người dân và cả cơ quan chức năng lúng túng khi giải quyết các vụ việc. Từ đó, tạo ra các thủ tục phức tạp, chi phí cao; quy định về tài sản chung còn nhiều vướng mắc; quy định chưa chặt chẽ trong việc xác định cha, mẹ, con; quy định về bảo vệ quyền lợi của phụ nữ, trẻ em và người yếu thế còn hạn chế.

Hiện nay, phát sinh thêm một số quan hệ gia đình phi truyền thống như: Hôn nhân và chung sống giữa người cùng giới tính; cha, mẹ đơn thân; Hôn nhân và gia đình có yếu tố nước ngoài phức tạp. Ngoài ra còn phát sinh việc mang thai hộ; nhiều cặp chung sống như vợ chồng nhưng không đăng ký kết hôn; vấn đề về ly thân; tình trạng ly hôn ngày càng tăng, đặc biệt ở các cặp vợ chồng trẻ. Những vấn đề nêu trên đặt ra không ít thách thức cho việc triển khai thực hiện Luật Hôn nhân và Gia đình trên địa bàn xã nếu không có các hướng dẫn cụ thể của cấp trên.

Để triển khai tốt hơn Luật Hôn nhân và Gia đình trong thời gian tới, Ủy ban nhân dân xã đề nghị cần nghiên cứu và hoàn thiện quy định pháp luật hơn nữa; các cơ quan liên quan cần tham mưu triển khai đầy đủ công tác thông tin, tuyên truyền, đồng thời đề xuất triển khai các mô hình, dịch vụ hỗ trợ cho các cặp gia đình. Bên cạnh đó, tiếp tục tăng cường vai trò, trách nhiệm của cán bộ, công chức, các cộng tác viên dân số, kế hoạch hóa gia đình, Ban nhân dân các làng để ít nhất trong thời gian tới xã giảm thiểu nhiều hơn tình trạng bạo lực gia đình, duy trì không còn tình trạng kết hôn cận huyết thống, giảm thiểu tình trạng tảo hôn, giảm thiểu các vụ ly hôn, đồng thời giúp các gia đình sống hạnh phúc./